Dîvân edebiyatının düz yazıdan çok şiire hitap ettiği bilinmektedir. Bu şiirlerin yer aldığı, şairin hünerini ve gücünü ortaya koyduğu eserlere dîvân adı verilmektedir. Çalışmada, XV.-XVI.-XVII.-XVIII ve XIX. Yüzyıllardan seçilen toplam 20 dîvân şairinin gazellerinde bulunan redif tasniflerini yapmak amaçlanmıştır. Döneminin zihniyetini yansıtan bu dîvân şairleri, redifleri gazellerinde yoğun bir şekilde kullanmışlardır. Aruzun kelime seçimindeki hassasiyeti ve ritim algısı, rediflerin birden çok başlık altında toplanmasını sağlamıştır. Çalışma; giriş, dört ana bölüm, sonuç, kaynakça ve incelenen gazellerden oluşan sistematik bir gruplama çalışmasıdır. Birinci bölümde redifin tarihi geçmişi hakkında durulmuş, redif analizlerin alt başlığı hakkında her birine birer örnek verilmiş ve redifle ilgili bu zamana kadar yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde dîvânı taranan toplam 20 dîvân şairi hakkında kısa malumat verilmiştir. Üçüncü bölümde taranan rediflerin sistematik analizi verilmiştir. Dördüncü bölümde ise dîvânların yüzyıllara göre sınıflandırılması ve kullandığı redif sayılarının başlıkları verilendirilmiştir. Genel olarak bakıldığında dîvân edebiyatının içinde önemli bir yer tutan gazellerin, dönemin zihniyetinden etkilendikleri ve bunun rediflere de yansıdığı görülmektedir. Gazellerin rediflerinde sayıca fazla olan Arapça ve Farsça ögeler bunu kanıtlar niteliktedir.
XV.-XVI.-XVII.- XVIII. ve XIX. Yüzyılda dîvânları taranan toplam 20 şairin gazellerinde çoğunlukta olan redifler Arapça isim olan rediflerdir. Bu rediflerin çokluğu ise dönemlerinde etkili olan Arapça ve Farsçanın daha etkin kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Dönem şairlerinin redif kullanımı dönemlerinde hâkim olan zihniyeti yansıtmaktadır. Taranan 20 dîvânın gazellerinde yer alan toplam redif sayısı 4938’dir.
Anahtar Kelimeler: Dîvân Şiiri, 15. Yüzyıl Dîvân Şiiri, 16. Yüzyıl Dîvân Şiiri, 17. Yüzyıl Dîvân Şiiri, 18. Yüzyıl Dîvân Şiiri, 19. Yüzyıl Dîvân Şiiri, Redif
|
