Birçok bilimsel alanda yapılan deneysel çalışmalarda ele alınan gözlemlerin konumu, önemli bir özellik olarak düşünülmektedir. Bu tip özelliklere sahip mekansal verilerin istatistiksel analizi, farklı konumlardaki gözlenen değerler arasındaki ilişkiden dolayı farklıdır. Bu analiz türünde mekan kavramı konuya dahil olduğu ve mekana bağlı veriler istatistiğin temel varsayımı olan bağımsızlık şartını taşımadığından dolayı yeni istatistiksel yöntemler ve modeller ortaya çıkmıştır. Bundan dolayı mekansal verilerin analizinde, klasik regresyon modellerinin kullanımı yetersiz kaldığı görülmüş ve son yıllarda önemini giderek artıran mekansal regresyon analizi, istatistiğin önemli dallarından bir tanesi haline gelmiştir. Ayrıca bu yöntem ekoloji, tarım, madencilik, biyoloji, tıp, şehir planlama gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Mekansal regresyon analizinin düzgün bir şekilde uygulayıp ve anlamlı sonuçlar elde etmek için ele alınan konumlara ait değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesi gerekir. Bu ilişkinin belirlenmesinde kullanılan mekansal otokorelasyon, ilişkinin derecesini ölçüp ve yapılan çalışmanın mekansal regresyon analizinin uygunluğu belirler. Yapılan bu araştırmada ise Türkiye’deki illere ait kaba doğum hızı oranlarının mekanla bir ilişkisi olup olmadığı incelenmiş ve ayrıca hem klasik hem de mekansal regresyon modelleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Ortalama günlük kazanç, işsizlik oranı, okuma yazma bilme oranı, sanayi girişim sayısı ve kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla gibi bağımsız değişkenler bu modellerin oluşturulmasında kullanılmıştır. Sonuç olarak, mekansal modelin açıklayıcılığı, klasik yönteme göre daha iyi olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Mekansal Otokorelasyon, Mekansal Regresyon, Kaba Doğum Hızı
|
