Yaşlanma süreciyle birlikte nörodejeneratif hastalıklar, önemli bir sağlık sorunu haline gelmektedir. Nörodejeneratif hastalıklar, net bir tedavisi olmayan, multifaktöriyel bir hastalıktır. Sinir hücrelerinde ki, yaşlanma, hasarlı otofaji ve spontan apoptoz nörodejeratif hastalıklara yol açar. Bir histon deasetilaz olan ve genin sessiz bilgi düzenleyicileri olarak bilinen Sirtuinlerin, yaşlanma sürecinde ifadesinin giderek azaldığı bilinmektedir. Bu bağlamda nörodejeneratif hastalıklarda, Sirtuinlerin rolü olduğu düşünülmektedir. Memelilerde Sirtuin ailesinin, Sirtuin 1-7 olmak üzere yedi üyesi bulunur. Bunlar arasından, Sirtuin1 ve Sirtuin6, en çok çalışılan üyeleridir. Sirtuin1 ve Sirtuin6, snaptik plastisite, öğrenme ve hafıza ile ilişkilidir. Alzheimer, Parkinson, Huntington gibi nörodejeneratif hastalıklarda, Sirtuin1 ve Sirtuin6 ifadesi düşüktür ve nöropatolojik fenotipi şiddetlendirir. Ayrıca, Sirtuin1 aktivitesinde ki düşme, otofaji-lizozom yoluna zarar vererek ve hasarlı mitokondri birikimine neden olarak yaşlanma sürecini hızlandırır. Sirtuin6 ise, telomer bakımı, DNA onarımı, genom bütünlüğü, enerji metabolizması ve iltihaplanma süreçlerinde yer alarak, yaşam süresinin düzenlenmesine katkıda bulunur. Yaşlanmada, Sirtuin1 ve Sirtuin6’nın tersine, Sirtuin2’nin fazla olması nöronlarda delesyona yol açar. Sirtuinlerin ifadesinin artırılması veya azaltılması, nöroprotektif etki gösterir. Bununla birlikte, nörodejeneratif hastalıkların patolojisinde yer alan, nöronal inflamasyonu ve oksidatif stres sonucu oluşan nöronal kaybı önler. Diğer yandan, Sirtuin aktivitesini düzenleyen moleküllerin, insanda, yangı karşıtı, kardiyoprotektif, antitümör aktivitesi ve nöroprotektif olarak etkili sağlık faydaları olduğu bilinmektedir. Sirtuin aktivatör ve inhibitörleri gibi Sirtuin aktivitesi düzenleyici bileşiklerin terapötik olarak kullanım potansiyeli bulunmaktadır. Bu derlemenin amacı da Sirtuinler ve nörodejeneratif hastalıklar arasındaki en belirgin bağlantıların altını çizmek, bu güncel konu üzerindeki araştırma sonuçları hakkında bilgi vermektir.
Anahtar Kelimeler: Yaşlanma, nörodejeneratif hastalıklar, Sirtuinler, Sirtuin inhibitör ve aktivatörler
|
